Zo op het eerste gezicht lijken de twee sporten niets met elkaar gemeen te hebben. Een fysieke sport tegenover een denksport, hoezo met elkaar vergelijken?
Laten we eerst even vaststellen dat als er in het commentaar bij een voetbalwedstrijd gesproken wordt van ‘schaak-voetbal’, dat in negatieve zin bedoeld wordt. Er is dan volgens de commentator meestal sprake van doelloos heen en weer spelen van de bal, zonder aanvallende of stategische bedoelingen. Schrijver dezes gruwelt bij het aanhoren van zulk commentaar. De goede man geeft er dan blijk van geen kaas gegeten te hebben van de geniale bedoelingen die er achter iedere zet op het schaakbord kunnen zitten. Man, blijf bij jouw ding en besmeur de edele schaaksport niet!
Anders is het bij onze tennissport: Als Mats Wilander in zijn analyses op tv over Medvedev zegt dat hij dé schaker onder de toptennissers is, bedoelt hij daar heel wat anders mee dan zijn voetbalcollega. Dan worden aspecten als inzicht en vooruit denken bedoeld. Twee van de vele kenmerken waarmee een schaker achter het bord te maken heeft. Wilander: “Medvedev is een schaker. Hij slaat de slag waarvan hij denkt dat die op dat moment nodig is, niet zozeer vanwege de tussenstand in de match op dat moment. Hij is van allemaal dé tacticus op de baan.”
Verrassend was het voor mij om in het bondsblad van de KNSB (Koninklijke Nederlandse Schaak Bond) een artikel aan te treffen over enkele toptennissers die zich ook met schaken bezig houden. Enkele namen: Djokovic, Becker, Federer, Alcaraz, Medvedev; hen kan je ook achter het schaakbord vinden. Nooit gedacht waarschijnlijk; er zullen er ongetwijfeld nog meer zijn. Van Alcaraz is bekend dat hij vlak voor een wedstrijd online schaakpartijen speelt tegen zijn broer. “Schaken helpt mij mentaal om op de baan snellere beslissingen te nemen!”, zegt hij, “om slagen te zien, strategische keuzes te maken en de concentratie vast te houden. Als je bij het schaken, net als bij het tennis, even een minuutje je aandacht verliest, dan kan het je de partij kosten. Bij schaken ben ik gefocust, je hersenen zijn constant aan het werk.” Dit kunnen wij als tennissers natuurlijk allemaal volledig onderschrijven.
Boris becker speelde gedurende zijn actieve tenniscarrière regelmatig ‘show-partijen’ tegen toenmalige schaakgrootmeesters. Ook hij speelde regelmatig vlak voor een tennispartij een potje schaak om “me mentaal voor te bereiden op de wedstrijd die komen ging. Ik stimuleerde mijn geest ermee en beschouwde het als een mentale warming-up. Die mentale energie is belangrijk om je geest af te stemmen op de spanningsmomenten in een wedstrijd.” Later, toen Becker trainer van Djokovic werd, zag deze laatste zijn trainer ook vaak achter het schaakbord zitten, met als tegenstander het Deense tennistalent Holger Rune. “Ik ben er nog steeds van overtuigd”, aldus Djokovic, “dat het je als tennisser helpt om beter te focussen en tactisch sterker te worden.”
Eén van de huidige jonge topschakers uit India, Gukesh (zelf geen tennisser) heeft naar eigen zeggen enorm veel inspiratie opgedaan aan de Wimbledon-finale van 2019, waarin Djokovic, tegen Federer spelend, twee matchpoints tegen overleefde en na bijna 5 uur spelen de winst binnenhaalde. Het was de toon getoonde mentale superioriteit van Djokovic waarvan de jonge Indiër zo sterk onder de indruk was.
Jazeker, maar ook schaken is een mentale strijd die je voert. Bedenk daarnaast dat één schaakpartij, gespeeld in een officieel toernooi of gewoon op de wekelijkse clubavond, gerust 3 uur kan duren. Over focus gesproken. Ga d’r maar aan zitten!
Veel tennissers bedenken van te voren een tactisch plan, afgestemd op de tegenstander, maar niet zelden moet er gedurende de wedstrijd van tactiek veranderd worden. Dit anticiperen op en aanpassen aan de veranderingen in een wedstrijd doen sterk denken aan de situaties op het schaakbord. Ook daar doet een tegenstander vaak nét iets anders dan je verwacht had, en zie dan maar eens het hoofd koel te houden en slim op een andere strategie over te gaan.
Dus, oproep aan diegenen onder ons die in het bezit zijn van een toch niet meer gebruikt schaakspel: overweeg om het aan Never Out te doneren, zodat we ons in het paviljoen door het spelen van een schaakpartij mentaal kunnen voorbereiden op onze tenniswedstrijd. Ondergetekende biedt zich 24/7 aan als tegenstander.